جاذبه های اکوتوریستی صومعه سرا   

اکوتوریسم Eco Tourism یا طبیعت گردی سفری است متعهدانه به مناطق طبیعی نسبتاً بکرودست نخورده، پارک­های ملی، ذخیره­گاههای حیات­وحش، سیماهای طبیعی جذاب و تماشایی و هرگونه آثار فرهنگی گذشته و معاصر که در این مناطق یافت می­شوند.

گردشگری مبتنی بر طبیعت، صنعت صادراتی بسیار مهمی در جهان می باشد. در جوامع غربی، مسافرت به منظور تجربه طبیعت وحش دارای قدمت طولانی بود، پدیده ایست که مورد اقبال زیادی واقع شده است.

طبیعت­گردی با دو روش مستقیم: حفظ و حراست از منابع طبیعی و غیر مستقیم: ایجاد منبع درآمد جهت جوامع بومی در امر حفاظت و بقاء گونه ها و زیستگاههای مهم طبیعی گام برمی دارد.

طبیعت­گردی با استفاده از ابزار آموزشی و تبلیغاتی می­تواند منابع طبیعی حفاظت شده را به عنوان یک منبع درآمدزا جهت بومیان معرفی نماید.در نتیجه افراد محلی به مناطق موروثی حیات وحش و محیط زیست به عنوان یک منبع درآمد، با دیده احترام نگریسته و طبعاً از این مناطق حفاظت می کنند.

صومعه­ سرا ، در 23 کیلومتری غرب شهرستان رشت واقع شده است که از شمال به بندرانزلی و رضوان شهر واز جنوب به فومن مرتبط است. ناهمواری­ها، جلگه و دشت صومعه سرا از شمال به تالاب انزلی و جنگل­های مناطق تالابی و از جنوب به دشت حاصلخیز و مزارع برنج فومن و در قسمت غرب به مناطق کوهپایه­­ای و جنگلی ماسال محدود می باشد لازم به ذکر است که حدود تقریباً 55 درصد از تالاب انزلی در محدوده این شهرستان  قرار دارد.

شهرستان صومعه­ سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است که به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده است. ناشناخته ماندن این شهرستان موجب شده تا نتواند به عنوان یک منطقه گردشگری برای مسافران جاذبه داشته و دیدنی به نظر آید.  مواردی از این جاذبه ها به این قرار می باشد:

این محوطه تاریخی دربخش مرکزی، دهستان ضیابر و روستای بهمبر قرار دارداین شهر قدیمی و تاریخی که به گفته باستان‌شناسان حداقل ۱۲۰۰ سال قدمت دارد در منطقه گسکر صومعه سرا قرار دارد و در گذشته مرکز حکومت گسکرات بوده است.
ویرانه‌ها و خرابه‌های به جا مانده شهر تاریخی هفت دغنان نشان از یک منطقه باستانی دارد. در سال 1382 باستان‌شناسان بقایایی از یک گورستان دوره اسلامی را در آن شناسایی کردند.
در این گورستان، اجساد به صورت نامنظم دفن شده بودند که بنا بر فرضیه باستان‌شناسان این امر به دلیل وقوع حادثه‌ای همچون زلزله، بیماری یا جنگ اتفاق افتاده است.
در سال ۱۳۸۲ بخشی از این منطقه که در حدود 60 هکتار بود و بقایای یک شهر تاریخی را در برداشت، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
این شهر تاریخی در سال ۱۳۸۵ توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی مورد کاوش قرار گرفت. آنها بقایایی از سه پل خشتی، دو حمام قدیمی، دیوارهای دفاعی یک قلعه تاریخی و بخش منتهی و مسکونی و همچنین جاده‌های سنگفرش این شهر تاریخی را شناسایی کردنداین محوطه بقایایی از یک شهر وسیع دوره اسلامی است، که امروزه در میان پوشش گیاهی انبوه از چشم دور مانده است. در چشم‌اندازهای این محوطه آثاری از برجستگی‌های مربوط به ابنیه قدیمی که پوشیده از گیاهان و درختچه‌های جنگلی است دیده می‌شود که احتمالا بقایای آثار معماری این شهر تاریخی است.
در این میان سازه‌هایی از بقایای سه پل خشتی که بر روی رودخانه های بهمبر، ساخته شده مشاهده می‌شود. همچنین بقایایی از سازه‌ای که در نزد اهالی منطقه به حمام هفت دغنان شهرت دارد، از همه بهتر باقی مانده و جزئیات معماری آن قابل تشخیص است.
این منطقه تاریخی تا زمان فتحعلی‌شاه قاجار منطقه وسیع گسکر شامل زمین‌های گسکر و خاک ماســال، شــانــدرمن و تالــش دولاب می‌شد و مرکز حکومت این سرزمین حاصلخیز شهر گسکر یا گوراب بود که همان هفت دغنان امروزی محسوب می‌شود و آثار تاریخی آن نیز در زیــر ریشه‌های درختان جنگلی منطقه هفت دغنان مدفون شده بودند.
از آثار تاریخی بدست آمده در این شهر تاریخی می‌توان به انواع مهرها و انگشتر مردانه و سکه‌هایی از جنس مس و روی و پیه سوزهای سفالی و چراغ‌های روغنی و کوزه‌های گلی بزرگ که برای تدفین از آن استفاده می‌کردند و همچنین کوزه‌های سفالگری و آجرپزی و کارگاه‌های شیشه‌گری و آهنگری و قبرستان‌های قدیمی اشاره کرد.
هدف از آغاز کاوش در شهر هفت دغنان، تعیین حریم این محوطه باستانی و بیرون آوردن بقایای به جای مانده از دوران سکونت شهر بوده است. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این شهر در دوره سکونت خود به صورت دایره‌ای شکل بوده و مناطق مسکونی، میان دو رودخانه که با دو پل خشتی به هم مربوط می‌شدند، قرار داشته است.
باستان‌شناسان در یکی از گمانه‌هایی که در مرکز شهر هفت دغنان زده شد با بقایای زیاد دکان و مغازه‌های آهنگری و سنگ فروشی مواجه شدند و در این محدوده نیز سکه‌های از دوره صفوی به دست آمد. آنها تصور می‌کنند محل کشف شده به احتمال قوی بازار این شهر تاریخی بوده است.
باستان شناسان پس از کشف بازار شهر مدفون هفت دغنان متوجه شدند، کف این بازار و مغازه‌ها سنگ فرش بوده است. در کنار این بازار یک حمام قدیمی کشف شده بود که مشخص شد به بازار تعلق دارد.همچنین با توجه به آثار به دست آمده در این شهر که شامل آجر، سفال، شیشه، کاشی، استخوان و فلز است، باستان شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که شهر تخریب شده، در گذشته دارای ساختمان‌های بسیار مجلل و زیبا بوده که در راه توسعه و پیشرفت گام برمی‌داشته است.

 تالاب سیاه درویشان و نرگستان بسان طاووسی زیبا با پرهای افسونگر در صومعه سرا

وجود تالاب سیاه درویشان و نرگستان از ویژگی‌ های منحصر به فرد شهرستان صومعه سرا است که در قسمت شمالی این منطقه قرار گرفته و از نظر زیست محیطی، سیاحتی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه و زیستگاه گونه‌های مختلف پرندگان بومی و مهاجر و انواع آبزیان است. این تالاب دارای ظرفیتهای بالقوه متعددی است که یکی از آنها ارزش چراگاهی حاشیه تالاب است. در حاشیه تالاب افراد زیادی زندگی می‌کنند که اساس معیشت آنان کشاورزی مبتنی بر برنج، صیفی جات، توتون و نیز فعالیتهای جنبی صید، شکار و دامداری مبتنی بر پرورش گاو و گاومیش است.از مهمترین رودخانه‌هایی که به این تالاب می ریزند می‌توان به ماسوله رودخان، قلعه رودخان، پسیخان و... اشاره کرد. تالاب صومعه سرا از نظر زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. شهرستان صومعه سرا به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جنوبی تالاب انزلی، سالانه پذیرای پرندگان مهاجری از قبیل کیلار، فیلوش، خوتکای پرسفید و معمولی است که به لحاظ بین المللی نیز دارای اهمیت بسیاری است و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران و محققان بین المللی را به سوی خود می کشاند. این تالاب در فاصله تقریبی ۲۳ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ۱۰ رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد که جملگی از ارتفاعات شهرستان‌های ماسال و فومن سر چشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب منتهی می‌شوند.

براي رفتن به تالاب هاي  سیاه درویشان و نرگستان صومعه سرا باید به سمت هنده خاله حرکت کنید. در مسـیر بـه سمت تالاب در اطراف درختان صنوبر به وفور دیده می شوند. مسیر پر از دشـت هـاي زیبا ، شالیزارهای برنج و درختان صنوبر است. در 5 کیلومتري صوفیان ده، ورودي سـیاه درویشان تالاب گل لاله قرار دارد. برای رسیدن به تالاب سیاه درویشان باید از پل رودخانه در 5 کیلومتری روستای سیاه درویشان عبور کرد و سپس با قایق به تالاب رفت. این تالاب در ادامه تالاب انزلی قرار گرفته و تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد.

پناهگاه حیات وحش سلکه

منطقه پناهگاه حیات وحش سلکه بر اساس مصوبه شماره 15 مورخه 17/10/1349 در محدوده ای به مساحت 360 هکتار به عنوان پناهگاه حیات وحش تعیین گردید که در قسمت جنوبی تالاب انزلی و در محدوده شهرستان صومعه سرا قرار دارد که از شمال به تالاب از جنوب به حاشیه مزارع روستاهای هنده خاله و صوفیانده از غرب به رودخانه هنده خاله و از شرق به رودخانه ترابخاله محدود است. این منطقه در عرض شمالی 27 درجه و 20 دقیقه و طول شرقی 49 درجه و 25 دقیقه قرار گرفته است ارتفاع این منطقه از سطح آبهای آزاد 20 الی 24 متر در نوسان است.

 پناهگاه حیات وحش سلکه یکی از تالابهای با ارزش شمال کشور است که سالانه تعداد متنابهی از پرندگان مهاجر در این تالاب زندگی می نمایند. بخش یاز این منطقه به صورت تالابی و بخشی دیگر آن بصورت چمنزار و مرتع بوده که از نظر زیستگاه انواع غازها فوق العاده حائز اهمیت و موردنظر بوده که در طول سالیان متمادی در اثر پایین رفتن سطح آب دریای خزر و در نتیجه پائین رفتن سطح آب تالاب انزلی منطقه سلکه نیز با خطر نابودی مواجه گردید که در سال 1354 مطالعاتی در زمینه جلوگیری از نابودی این منطقه با ارزش انجام گرفت که درنهایت جهت احیاء این منطقه یک سد خاکی در ضلع شمالی منطقه حد فاصل رودخانه هنده خاله و ترابخاله به طول 2400 متر به عرض 6 متر در پایه و 3 متر در تاج و ارتفاع 5/1 متر احداث گردید تا در طول فصل مهاجرت پرندگان به این تالاب نزولات جوی را در خود ذخیره نموده و محیط زندگی پرندگان در آن حفظ گردد. اما در طول دو الی سه سال گذشته در نتیجه بالا آمدن سطح آب دریای خزر و تالاب انزلی سطح آب پناهگاه سلکه نیز افزایش یافته به طوریکه کلیه سطح منطقه حالت تالابی بخود گرفته و نقاطی که قبلاً بصورت چمنزار و مرتع بود کاملاً از بین رفته که در نتیجه این تغییرات زیستگاهی جمعیت غازهای مهاجر نسبت به گذشته فوق العاده تقلیل و جمعیت گونه هایی دیگر که با محیط آبی منطقه سازگاری بیشتری دارند بهمان نسبت افزایش یافته است.مسیر رسیدن به حیات وحش سلکه:  رشت – پیربازار – روستای شیخ محله – هندخاله – حیات وحش سلکه.با عبور از این مسیر و با مشاهده مناظر زیبا و شالیزارهای برنج در دو طرف جاده روز به یاد ماندنی را سپری خواهید کرد.

منطقه حفاظت شده سیاه کشیم

به طوری که گفته می‎شود سال‏ها پیش  یک عروس را از روستای اسفند (واقع در ساحل جنوبی این منطقه) به روستای آبکنار (که درکناره شمالی قرار دارد) با قایق می‎بردند که بر اثر وزش باد شدید قایق واژگون شده و عروس (که در زبان محلی «گیشه» خوانده می‎شود) در آب غرق می‎شود. لذا این منطقه به منظور حفاظت، توسط سازمان شکاربانی و نظارت بر صید سابق، انتخاب شد، با توجه به مشابهت واژه گیشه با نام کشیم (یکی از پرندگان آبزی است که برای زمستان گذرانی به این سامان مهاجرت می‎نماید) عنوان سیاه کشیم جهت این منطقه برگزیده شد.

با توجه به این که ایستم مورد نظر از هیچ نقطه دیگری با مرداب انزلی ارتباط ندارد لذا می‎توان آن را به صورت ایستم جدایی در نظر گرفت. تالاب سیاه کشیم بین دو طول خاوری 49 درجه و 17 دقیقه و 49 درجه و 25 دقیقه و عرض‎های شمالی 37 درجه و 22 دقیقه و 37 درجه و 27 دقیقه قرار گرفته است. این پهنه آبی محدود است از شمال به خشکی ماه روزه – که به صورت شبه جزیره‏ای میان سیاه کشیم و مرداب انزلی استقرار یافته است – از خاور به تالاب انزلی و رودخانه سیاه درویشان، از جنوب به محدوده روستاهای لاکسار، نرگستان، چومثقال، گاو کده، کلسر، اسفند و مزارع شمالی چکوور و بالاخره از مغرب به مزارع ضیابر، مازران محله بهمبر و مزارع جنوبی ویشکا، از لحاظ تقسیمات کشوری محدوده مورد نظر در حوزه شهرستان‎های بندر انزلی و صومعه ‏سرا قرار دارد.

تنیان بهشت بی بدیل غرب  گیلان

 منطقه کوهپایه‌ای تنیان در بخش میرزا کوچک گوراب زرمیخ و در فاصله 45 کیلومتری از رشت و 17 کیلومتری صومعه سرا واقع شده و عبور رودخانه‌های زیبا از آن سرسبزی خاصی به این منطقه جنگلی و کوهستانی  بخشیده است. در ابتدای جاده اسفالته بسمت تنیان منطقه کتال شاه واقع شده که  پوشش انبوهی از درختان جنگلی آنرا فراگرفته است ,تنیان منطقه‌اي توریستی بوده و داراي چشم‌اندازی زیبا از کوه در سمت چپ جاده است، در این روستا استخري بسیار زیبا دیده می‌شود که با پوشش جنگلی بسیار زیبا آراسته شده است. کمی بالاتر غار خونابکش دیده می‌شود،این غار دارای دهانه کوچکی می‌باشد و افراد زیادی از آن بازدید نمی‌کنند بالاتر به دشت پلنگان می‌رسیم که پوشیده از درختان صنوبر وتوسکا است. پس ازآن روستاي سیاه‌کوه قراردارد که در آن پارك جنگلی دیده می‌شود و این جنگل پوشیده از درختان افرا , انار، آلوچه، ازگیل و باغ کرف میباشد این منطقه نقش ییلاق را براي جلگه‌نشینان صومعه‌سرا بازي می‌کند و مردم براي گذران اوقات فراغت به این محل می‌آیند. این محور داراي روستاهاي پراکنده و زیادي است که در کنار جاده و کوهپایه استقرار دارند. خانه‌هاي روستایی سنتی است وزیبا. دو منطقه زیبا در این محور وجود دارد؛ یک راه به سمت روستا و غار خونابکش،  نارنج‌پره و راه دیگر به سمت تنیان می‌روددر مسیر محله ی تنیان بنای بانام سردابه واقع شده که یک بنای منفرد هشت ضلعی می باشدودر حال حاضر حدود نیمی از ان تخریب شده است. از سوی دیگر بعد ازغار نارنج‌پره،  روستاي سیاه خانی است که امامزاده گرد کوه در آن قرار دارد. در ضلع مقابل آن امام زاده دوال کوه  (دوعالم کوه) قرار دارد.

مناره آجري گسکر بناي برجاي مانده از دوره سلجوقي

 مناره آجري گسکر (مناره بازار)، يکي از زيياترين و در عين حال با شکوه ترين بناهاي برجاي مانده از دوره سلجوقي است که در 9 کيلومتري غرب شهرستان صومعه سرا و بر سر راه دهکده جاده کنار به مناره بازار بنا شده است.

 اين مناره که در مسير راه جاده شاه عباسي قرار گرفته است يکي از مهمترين آثار تاريخي گيلان زمين به شمار مي رود. مناره گسکر شکلي شبيه مخروط داشته و مقطع اين مناره دايره اي شکل بوده که با حرکت به سمت بالا از قطر اين مناره کاسته مي شود، محيط اين مناره در سطح زمين 19 متر و قطر آن در قسمت پائين مناره هفت متر و در فوقاني مناره به 2.35 سانتيمتر مي رسد که با احتساب ضخامت 1.30 سانتيمتري ديوار قطر داخلي مناره در ارتفاع 10 متري از سطح زمين به 2.5 متر مي رسد.

 ارتفاع اوليه مناره 30 متر بود، پنج متر آن بر اثر شرايط جوي و آب و هوايي منطقه و 13 متر آن به دليل زلزله سال 1369 فرو ريخت و تنها 12 متر از مناره بر جا مانده است. مناره آجري گسکر از آجر و ملات ساروج ساخته شده است از مصالح به کار رفته در اين مناره مي توان به آجرهاي مربع شکل به ابعاد 20 در 20 در پنج سانتيمتر و ملات ساروج اشاره کرد.

 تنها تزئين اين مناره دو رديف آجر کاري تزئيني با نقوش هندسي بوده که به دليل فرو ريختن قسمت فوقاني مناره مشاهده نيست و در بقيه قسمتها کاملا ساده و بدون آرايش است، تنها راه ورود به مناره از طريق يک در ورودي است که در قسمت جنوب غربي مناره واقع شده و با قوسي زينت گرفته است و تنها راه رفتن به بالاي مناره پله هاي مارپيچي است که توسط يک ستون نگهدارنده در وسط به ابعاد 10 در 90 سانتيمتر ايستايي يافته است.

 هشت متر از اين مناره به همان فرم و شکل اوليه مرمت شده است و هم اکنون ارتفاع مناره به 20 متر مي رسد. ساختمان اين مناره طبق نوشته رابينو در کتاب دارالمرز به نقل از خوچکو به چهل گوش چمني نسبت مي دادند، ولي از نظر تاريخي صحت اين موضوع اثبات نشده است و از سوي به روايات محلي سازنده اين مناره ( چهل گوشي چمني ) شخصي بوده که زماني با اقتدار حکومت مي کرده و اعلام داشته که قصد دارد با خدا مبارزه کند و براي صعود به آسمان دستور ساخت چنين مناره اي را داده است.

 مناره مذکوردر زمان سالم بودن خود يکي از عجايب معماري استان گيلان قلمداد مي شد، زيرا بندرت بناي مرتفعي در هواي باراني گيلان استقامت و پايداري در مقابل عوامل جوي را از خود نشان مي دهد ولي از نظر بهره برداري احتمالا اين بنا جهت ديد باني ، بدست آوردن دقيق طلوع و غروب خورشيد و يا اشاعه شعائر مذهبي ( اذان ) استفاده مي شده است .

 مناره ديگري شبيه اين مناره در روستاي کلده فومن قرار دارد و در محوطه منزل مسکوني يکي از روستائيان واقع شده است که آجرهاي آن به دليل شرايط آب و هوايي از بالا فرو ريخته و از پائين نيز به دل خاک فرو رفته است و تنها قسمت باقيمانده و ايستايي اين مناره که مشهود است به چهار متر مي رسد، همين قسمت باقيمانده نشاندهنده سبک معماري و شباهت فوق العاده زياد اين دو مناره است تا جائيکه اهالي معتقدند اين دو مناره توسط يک راهروي زيرزميني به هم متصل بوده اند.

 پل تاریخی گوراب تولم بر جای مانده از دوران قاجاریه

این پل تاریخی که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است در منتهی الیه شمال غربی روستای گوراب تولم صومعه سرا بر روی یکی از شاخه های فرعی رودخانه گازروبار و در جهت شرق به غرب قرار دارد.

جهت پل شرقی غربی به طول ۱۷ متر و عرض سه متر و دارای یک دهانه با قوس جناغی است، جان پناه جنوبی تقریبا سالم مانده و ارتفاع آن ۸۰ سانتیمتر و عرض آن ۵۰ سانتیمتر است در حالیکه جان پناه شمالی پل تا ۸۰ درصد تخریب شده که ارتفاع باقی مانده جان پناه در ضلع شمالی در بعضی نقاط به ۳۰ سانتیمتر می رسد.

کف گذرگاه پل در گذشته سنگ فرش بوده و قسمتهای زیادی از آن بر اثر تردد وسایل نقلیه از بین رفته است، آثاری از قسمتی از قوسی کوچکتر در ضلع شرقی پل مشهود است و به تبع وجود دهانه هایی دیگر را در ساختار پل اشاره می کند که با کمی کاوش و خاکبرداری از اطراف پل این امر نیز ممکن می شود.

آجر های بکار رفته در ساختمان پل به ابعاد ۵×۲۳×۲۳ سانتیمتر بوده و ملات بین آنها از نوع ساروج است، اندازه دهانه اصلی پل ۲٫۸ متر و فاصله سطح آب تا روی ضخامت قوس دهانه اصلی به ۸۵٫۴ متر می رسد.

پیش بینی می شود پل خشتی گوراب با توجه به وضع موجود بقایای آن تا ۱۵متر در ضلع شرقی و ۹ متر در ضلع غربی امتداد داشته باشند، این پل در حال حاضر راه ارتباطی روستاهای گوراب و خراط محله بوده و فاصله آن تا شهر تولم نیز پنج کیلومتر است.

 مُرغانه پُرد

 این پل تاریخی در ۲۵۰ متری شمال غرب روستای خطیبان و ۵۰۰ متری شرق روستاهای چنه‌سر و چوبه از توابع صومعه‌سرا واقع شده است. مُرغانه پُرد که در اصطلاح گیلکی به پل­­‌های تخم مرغی شکل می­‌گویند، بر روی رودخانه گازوربار در بخش مرکزی شهر صومعه‌­سرا قرار دارد. این پل دارای یک چشمه­ اصلی و دو چشمه­ جانبی است و در وضعیت حفاظتی خوبی است و هنور مورد استفاده اهالی محل برای عبور و مرور، حتی با وسایل نقلیه است.

 پل گازروبار یادگاری از دوران صفویه

این اثر در تاریخ ۱۲ آذر ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از ماندگار های دوره صفوی در جاده رشت به صومعه سرا واقع است و در حاشیه­ی شرقی این شهر  و در کنار پل آهنی جدید الحداث و در ارتفاع 16  متری نسبت به سطح دریا قرار داردو به دستور حاج یوسف بلگوری در دوره قاجار باز سازی گردید. این پل دارای یک چشمه­ی اصلی در مرکز و چهار چشمه­ی فرعی در دو طرف است. پهنای چشمه­ی  اصلی پل حدود 1 متر، طول این پل 5/48 و عرض آن 5/4 متر و بر روی رودخانه­ی گازربار قرار دارد. مصالح ساخت این پل تماماً از آجر به ابعاد 5× 19× 19 سانتی­متر است. روگذر پل از  هر دو سو دارای شیب ملایمی به سمت مرکز پل است. در سال­های اخیر این پل مرمت شده و اکنون در وضعیت حفاظتی خوبی قرار دارد .

پل خشتی بر روی رودخانه واویلا

 بقایایی از پل آجری یک دهنه ای بر روی رودخانه ی واویلا وجود دارد که واسطه ی ارتباطی واحد های مسکونی دو سمت رود است. این پل در فاصله ی تقریبی ۷۰۰متی شمال و شمال شرقی مقبره خوری سو و روی رودخانه واویلا و در موقعیت جغرافیایی ۳۷ درجه ، ۲۸ دقیقه، ۲٫۶ ثانیه عرض شمالی و ۴۹ درجه، ۱۱ دقیقه ۵۴٫۷ ثانیه طول شرقی و در ارتفاع ۱۳ متری نسبت به سطح دریا قررا دارد. جهت پل شرقی- غربی است و از مصالح آجر با ملاط ساروج بنا گردیده است.پایه های پل در سمت غرب سالم و در ضلع شرقی آن تخریب شده است. در پی پل از مصالح قلوه سنگ های رودخانه ای به همراه ملات گل استفاده کرده اند و بدنه ی آن از آجر با ساروج سخت است. این پل در مسیر جاده ی سنگ فرش قرار دارد و از یک طرف مستقیما به بقعه ی سید شرفشاه می رسد و هم اکنون به جاده ی میرزا کوچک خانی معروف است. این پل در محلی که عرض رودخانه بسیار کم است سنگ چین پلکانی در پی پل وجود دارد که احتمالا موجب استحکام بیشتر پل می شد. در ارتفاع تقریبا ۶۰ سانتی متری ز سطح آب قوس آجری دهنه ی پل آغاز و به جناق در راس منتهی می گردد.

پردسر يا خشت پل بزرگ

پل آجري بزرگيست نزديك  دهكده منازه بازار ، كه روي رودخانه مجاور دهستان پردسر كه در سه كيلومتري غرب شهرستان صومعه سرا به طاهر گوراب قرار گرديده است مي باشد . طول اين پل حدود 60 متر ، عرض آن حدود 6 متر و ارتفاع تقريبي آن به 9 متر مي رسد . آب رودتنينان و سياه رود و پلنگ رود كمي بالاتر از پل داخل يك بستر مي شوند و از زير پل مي گذارند . اين پل داراي سه دهانه بزرگ بوده كه سيل سال 1317 دهانه اول به طرف مناره بازار را خراب و سيل سال 1336 دو دهانه ديگر را از جاي خود تكان داد و در بستر آب انداخت .

پردسر يا خشت پل كوچك

پلي است آجري واقع در پاسكه كسماء صومعه سرا ، كه روي رودخانه مجاور دهستان پردسر قرار دارد و فاصله آن از خشت پل بزرگ به كمتر از 2 كيلومتر مي رسد . طول اين پل 25 متر ، عرض آن 20/4 متر و ارتفاع دهنه هاي بزرگ آن از سطح آب به 5 متر مي رسد . خشت پل كوچك شامل 5 دهنه ي كوچك و بزرگ آجري است و داراي دو سيل بند در سمت راست مي باشد كه پايه ي  هر يك از اين سيل بندها آب پخش كن دارد يكي از طاق هاي اصلي اين پل فرو ريخته است  وآبي كه از زير آن مي گذرد دنباله ندارد و نشست آب بجارها و برنج كاري هاست . خشت پل كوچك و بزرگ در مسير راهي كه به دستور شاه عباس ساخته شده است قرار دارند اين راه از هشتپر به چهار راه و رضوان ده ( رضوانشهر ) و جنگل هفت دغنان و طاهر گوراب و ضيابر و جاده كنار و مناره بازار و از آنجا به خشت پل بزرگ و خشت پل كوچك كسماء و از كسما ء به صومعه سرا و رشت مي رود .

 ساختمان نشست سران جنگل

ساختماني دو طبقه واقع در كسماء صومعه سرا ، كه مالكيت آن متعلق بوده به پدر رضا فروزش كسمائي كه نسبتي خويشاوندي با حاج احمد كسمايي داشته است . در زمان جنبش جنگل اين ساختمان دو طبقه 16 اتاقه مكاني مناسب بر اي نشست و تشكيل شورايي به نام كميسيون جنگل  بوده است . اين ساختمان بعد از نهضت جنگل با اندكي تعمير به صورت مدرسه اي در آمد و بعدعا به علت آسيب ديدگي و عدم تعميرات به مو قع به صورت بنايي متروك باقي ماند . از مصالح به كار رفته در اين بنا مي توان به آجر ، ساروج ، چوب ، سفال ، ني ، كاهگل و . . . اشاره نمود . اين بنا كه تنها نيمي از آن بر جاي مانده نياز به تعمير و مرمت اساسي دارد .

حمام قديمي كسما ء

اين حمام با بافت سنتي و پيشينه تاريخي 70 ساله خود ، يكي از بناهاي تاريخي شهرستان صومعه سرا به شمار مي رود كه در كنار راه جاده كنوني كسماء واقع شده است . آخرين مرمت اين حمام به حدود 70 سال پيش بر مي گردد و بخشي از آن نيز با گسترش شهرسازي و لزوم احداث خيابان ويران شده است . اين حمام داراي دو حوض آب سرد و گرم بوده است و آب آن نيز با آب رود و قنات تامين مي شده است . در قسمت هاي مختلف حمام معمار با استفاده از پوشش گنبدي و عرقچينهاي زيبا به مسقف كردن بنا همت گماشته است . اين حمام بعدها به علت رعايت اصول بهداشتي تعطيل گرديد و رفته رفته به صورت بنايي متروك و بلا استفاده باقي ماند

 بقعه ی پیر موذ نان، صوفیان ده

این بقعه ی متبرکه در شهرستان صومعه سرا و در روستای صوفیان ده تولمات قرار دارد. بنای بقعه به مساحت ۶۰ متر مربع از سنگ بلوک ساخته شده و ضریحی مشبک از جنس آهن و استیل دارد. مساحت تقریبی محوطه ی بقعه یک هکتار است که قبرستان عمومی اهالی در آن واقع شده و مسجدی بزرگ در آن احداث کرده اند.نام اصلی عارف وارسته پیرمحمد موذن یا پیر محمد موذنان است که از عرفای نیمه ی اول سده ی دهم هجری بوده و حدود سال ۹۳۹ ه.ق وفات کرده است. زیارتگاه او اززیارتگاههای مورد علاقه ی مردم تولم است.

 بقعه  بیچاره محمد، خشت پل

بنای این بقعه در مسجدی به مساحت ۴۵۰ متر مربع در حال بازسازی است. بر مرقد یک صندوق چوبی مشبک نصب است و بقعه  حدود یک هکتار محوطه دارد. در این محوطه قبرستان اهالی قرار دارد و درختان شمشاد آن نیز قابل توجه اند.

 بقعه ی پیر عباس، سیاه تن تولمات

 این بقعه که در سال های اخیر به سید عباس معروف شده است، همراه مسجد خود حدود ۲۰۰ متر مربع مساحت دارد. ضریح مشبک آهنی ای بر مرقد پیر نصب است  ودر محوطه ی بقعه قبرستان اهالی قرار دارد.

 بقعه ی شیخ محمد طالقانی، کیشستان

 شیخ محمد که مردم او را آقا شیخ می نامند، معلمی روحانی بود که در اواخر ذوره ی قاجاریه در روستای کیشستان به تعلیم قران می پرداخت و پس از وفت او را در خانه اش دفن کردند. این خانه امرئز به بقعه  و مسجد تبدیل شده است و در اطراف آن قبرستان اهالی قرار دارد. بر مرقد شیخ محمد نیز صندوق چوبی نصب است.

بقعات سیده خدیجه و سید جعفر آقا

این امامزاده در مرکز شهرستان صومعه سرا و در ضلع شمالی خیابان جعفری قرار دارد. بنای امامزاده به صورت یک ضریح فلزی جدید ساخت و دارای تزئینات ساده هندسی و سقف شیروانی می باشد. از سیده خدیجه به عنوان دختر امام موسی کاظم نام برده می شود. امامزاده سید جعفر اقا که محل برگزاری نماز جمعه شهرستان  می باشد در ضلع جنوبی خیابان جعفری و به فاصله سیصد متری امامزاده سیده خدیجه قرار دارد.

 بقعه  بي بي فاطمه ( خير النساء )

بقعه ي بي بي فاطمه در غرب شهرستان صومعه سرا و در منتهي اليه پارك كودك قرار دارد و مشهور است كه ايشان دختر شيخ عبدالله صومعي و منكوحه سيد ابوصالح جيلاني بوده است و شيخ محي الدين عبدالقادر گيلاني موسس سلسله علويه قادريه از او متولد شده است . مزار بي بي فاطمه كه در محل به خير النساء مشهور است و همه ساله علاوه بر اهالي منطقه افراد زيادي از اهل تسنن و فرقه قادريه به قصد زيارت و اهداء نذورات از مناطق كرد نشين غرب و گاهي خارج از كشور به صومعه سرا مسافرت نموده و مراسم خاصي را در محل مزار برگزار مي كنند .

درخت آزادی در چمثقال

درصومعه سرا درختی با ۵۰۰ سال عمر همچنان سرزنده و استوار به زیستن ادامه می دهد؛ این درخت که از گونه مقاوم آزاد است در روستای چمثقال صومعه سرا به نمادی از ایستادگی و سرزندگی تبدیل شده است . قطر تنه این درخت در فاصله یک متری ریشه ۷ متر و نیم و در قسمت میانی حدود ۴ متر است.
ریش سفیدان محلی به صورت سینه به سینه از نیاکانشان نقل می کنند، درخت آزادی که در روستای چمثقال قراردارد روزگاری نقش فانوس دریایی را برای کشتی های کوچک و ماهیگیران تالاب صومعه سرا داشت. (با آویزان کردن فانوس بر روی شاخه های این درخت به ماهیگیران و کشتی ها در تاریکی شب کمک می شد تا ساحل را پیدا کنند. )این درخت اخیرا به آقا نیکان مشهور شده است

درختان روستای پشتیر

 در شالیزار های مجاور بقعه ی عین علی و زین علی در روستای پشتیر، چند درخت دیده می شود که به اعتقاد اهالی خواهران امام زاده ها به نام های عین بانو و زین بانو هستند.

علاوه بر نقاط یاد شده، در گوشه و کنار شهرستان صومعه سرا دهها بقعه متبرکه و نقاط تاریخی و سیاحتی دیگری نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به بقعه های آقاسید ابراهیم در گوراب زرمیخ، سیده حمزه و سید سلمان در نفوت, پارک پنج هکتاری ابریشم، پارک ساحلی تولم شهر، رودخانه پلنگ رود گوراب زرمیخ، ، بقعه پیرو ولی خان که به روایتی مدفن پهلوان نامی پوریای ولی می باشد، ییلاقات گندرجی و خمپارجی،  ,باغات چای ومزارع توتون و ... اشاره نمود.